صنعت موبایل صنعت روبه‌رشدی است که کسب‌وکارها را از هر بازاری به خود جذب می‌کند. جای تعجبی نیست، چرا که پیش‌بینی می‌شود درآمد بازار برنامه‌های کاربردی موبایل با نرخ سالانه‌ی ۸.۸۳ درصد (از ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۷) رشد کند و تا سال ۲۰۲۷ به اندازه‌ی تخمینی ۶۷۳.۸۰ میلیارد دلار آمریکا برسد.
محبوبیت روزافزون گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها، توسعه‌ی اپلیکیشن‌های موبایل را به روندی بسیار محبوب در بین صاحبان مشاغل در سراسر جهان تبدیل کرده است. اما اپلیکیشن موبایل دقیقاً چیست؟ چه مزایایی برای کسب‌وکارها به همراه دارد؟ و فرایند ساخت یک برنامه‌ی کاربردی موبایل یا اپلیکیشن به چه صورت است؟
ما راهنمایی را برای شما آماده کرده‌ایم که به تمام این سوالات و موارد بیشتر پاسخ می‌دهد! با مطالعه‌ی بیشتر، همه‌ی آنچه را که درباره‌ی برنامه‌های کاربردی موبایل و توسعه‌ی آنها نیاز دارید، بیاموزید.
اپلیکیشن موبایل چیست؟
یک برنامه موبایل (که به آن اپلیکیشن یا اپ نیز گفته می‌شود) نوعی نرم‌افزار کاربردی است که برای اجرا روی دستگاه‌های همراه، مانند تلفن‌های هوشمند یا تبلت‌ها، طراحی می‌شود. باوجوداینکه برنامه‌ها معمولا قطعه‌های نرم‌افزاری کوچکی با کارکردهای محدود هستند، اما همچنان می‌توانند خدمات و تجربیات باکیفیتی را به کاربران ارائه دهند.
برخلاف برنامه‌های طراحی‌شده برای رایانه‌های رومیزی، برنامه‌های موبایل از سیستم‌های نرم‌افزاری یکپارچه فاصله می‌گیرند. در عوض، هر برنامه موبایل کارکردی مجزا و محدود را ارائه می‌دهد. برای مثال، این برنامه می‌تواند یک بازی، یک ماشین‌حساب یا یک مرورگر وب موبایل باشد.
به دلیل محدودیت منابع سخت‌افزاری در دستگاه‌های همراه اولیه، اپلیکیشن‌های موبایل از چندکاره بودن اجتناب می‌کردند. بااین‌حال، حتی با وجود پیشرفته‌تر شدن قابل‌توجه دستگاه‌های امروزی، برنامه‌های موبایل همچنان عملکردی تک‌منظوره دارند. این روشی است که صاحبان اپلیکیشن‌های موبایل به مصرف‌کنندگان اجازه می‌دهند تا دقیقاً کارکردهایی را که دستگاه‌هایشان باید داشته باشند، به‌صورت دستی انتخاب کنند.
فناوری‌های کلیدی توسعه اپلیکیشن موبایل
برای درک آسان‌تر نحوه ساخت یک اپلیکیشن موبایل، به بررسی جنبه‌های فنی مختلف آن می‌پردازیم. این شامل فناوری‌های مورداستفاده برای ساخت اپلیکیشن‌های موبایل و همچنین راه‌حل‌هایی است که عملکرد سایر اپلیکیشن‌ها را در دستگاه‌های موبایل بهینه می‌کنند.
توسعه اپلیکیشن نیتیو (Native app development)
اپلیکیشن‌های نیتیو که فقط برای پلتفرم‌های موبایل ساخته شده‌اند، از زبان‌های کدگذاری ویژه‌ای استفاده می‌کنند که برای هر سیستم‌عامل ایده‌آل هستند. به همین دلیل است که آنها را “نیتیو” به معنای “بومی” می‌نامیم – آنها برای مطابقت با یک تلفن یا سیستم‌عامل خاص، مانند iOS برای آیفون یا اندروید برای سایر تلفن‌های هوشمند ساخته شده‌اند. این اپلیکیشن‌ها از تمامی امکانات گوشی، از دوربین گرفته تا سرعت، برای عملکردی روان و بهینه استفاده می‌کنند. آنها مستقیماً روی گوشی شما نصب می‌شوند و در مقایسه با سایر انواع اپلیکیشن‌ها، بهترین عملکرد و زیباترین رابط کاربری را ارائه می‌دهند.
نمونه‌های تکنولوژی: سوئیفت (Swift) برای iOS، کوتلین (Kotlin) برای اندروید
ویژگی‌ها: عملکرد بالا، بهترین تجربه کاربری، دسترسی کامل به قابلیت‌های دستگاه. اما نقطه‌ضعف اصلی این نوع از توسعه، هزینه‌های بالای ساخت و نگهداری به دلیل نیاز به کدهای مجزا برای هر پلتفرم است.
توسعه برنامه وب (Web app development)
برنامه‌های وب، برخلاف اپلیکیشن‌های موبایل که به طور خاص برای گوشی‌های هوشمند طراحی می‌شوند، وب‌سایت‌هایی هستند که ظاهری شبیه به اپلیکیشن‌ها دارند و چه روی گوشی و چه روی کامپیوتر قابل‌استفاده هستند و شما برای باز کردن آنها از مرورگرهایی مثل کروم یا سافاری استفاده می‌کنید. این برنامه‌ها خودشان را با اندازه هر صفحه‌نمایشی، از کامپیوترهای بزرگ تا گوشی‌های کوچک، وفق می‌دهند. از آنجایی که آنها را از فروشگاه‌های اپلیکیشن دانلود نمی‌کنید، فضای کمی روی دستگاه اشغال می‌کنند. اما به رواني اپلیکیشن‌های نصب‌شده اجرا نمی‌شوند و از امکانات گوشی به‌خوبی آنها بهره نمی‌گیرند.
نمونه‌های تکنولوژی: HTML، CSS، جاوا اسکریپت (JavaScript)
ویژگی‌ها: روی مرورگرهای وب اجرا می‌شود، نیازی به نصب ندارد، نگهداری آن آسان است؛ اما کارایی پایین‌تری نسبت به اپلیکیشن‌های نیتیو (native) دارد و دسترسی محدودی به امکانات دستگاه فراهم می‌کند. مهم‌ترین نقطه‌ضعف آن نیاز به اتصال اینترنت قوی است. برنامه‌نویسان گزینه‌های API کمتری در اختیار دارند که عمدتاً برای ویژگی‌های رایج مثل موقعیت‌یابی (geolocation) کاربرد دارند.
توسعه برنامه‌های ترکیبی (Hybrid app development)
اپلیکیشن‌های ترکیبی، وب اپلیکیشن‌ها و اپلیکیشن‌های موبایل معمولی را با هم ترکیب می‌کنند. آنها با فناوری وب (مانند وب‌سایت‌ها) ساخته می‌شوند، اما در یک پوسته اپلیکیشن موبایل قرار می‌گیرند، بنابراین می‌توانید آنها را از فروشگاه‌های اپلیکیشن دانلود کنید. همچنین آنها می‌توانند کارهایی را انجام دهند که برنامه‌های معمولی انجام می‌دهند، مانند استفاده از دوربین یا اعلان‌ها. این نوع از برنامه‌ها یک حد وسط محسوب می‌شوند به‌طوری‌که به‌اندازه برنامه‌های معمولی عالی نیستند، اما از برنامه‌های وب بهتر عمل می‌کنند.
نمونه‌های فناوری: Cordova، Ionic، React Native، Flutter
ویژگی‌ها: توسعه سریع و ساده با یک کد بیس برای همه پلتفرم‌ها، هزینه‌های نگهداری را کاهش می‌دهد و به‌روزرسانی‌ها را ساده می‌کند. توسعه‌دهندگان می‌توانند از APIها برای ویژگی‌هایی مانند ژیروسکوپ یا موقعیت جغرافیایی استفاده کنند. بااین‌حال، برنامه‌های ترکیبی ممکن است کندتر اجرا شوند و مشکلات عملکردی داشته باشند. همچنین، ظاهر آنها ممکن است در دستگاه‌های مختلف متفاوت باشد.
توسعه اپلیکیشن بین پلتفرمی (Cross-platform app development)
توسعه اپلیکیشن بین پلتفرمی به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد تا برخلاف توسعه بومی یا نیتیو که برای هر پلتفرم به کد جداگانه نیاز دارد، با یک کد واحد، اپلیکیشن‌های موبایل را برای iOS و اندروید بسازند. این رویکرد باعث صرفه‌جویی در زمان، تلاش و هزینه شده و آن را برای کسب‌وکارهایی که قصد دسترسی به کاربران بیشتر را دارند، جذاب می‌کند. همچنین توسعه اپلیکیشن را با ارائه تجربه‌ای یکپارچه در دستگاه‌ها و پلتفرم‌های مختلف، کارآمدتر می‌سازد.
نمونه‌های تکنولوژی: React Native, Flutter, Ionic, Kotlin Multiplatform
ویژگی‌ها: امکان توسعه با یک کد واحد برای چندین پلتفرم، عملکردی نزدیک‌تر به برنامه‌های بومی نسبت به برنامه‌های ترکیبی، دسترسی به ویژگی‌های دستگاه از طریق پلاگین‌ها یا کد بومی، محبوبیت در حال افزایش به دلیل تعادل بین عملکرد و کارآمدی توسعه
اپلیکیشن‌های وب پیشرو (Progressive Web Apps)
اپلیکیشن‌های وب پیشرو (Progressive Web Apps) یا به‌اختصار PWA، برنامه‌های تحت وب هستند که حس و حالی شبیه به اپلیکیشن‌های معمولی را منتقل می‌کنند. شما می‌توانید آنها را روی صفحة اصلی گوشی خود نصب کنید و بدون نیاز به اینترنت از آنها استفاده کنید و نوتیفیکیشن دریافت نمایید. PWAها سعی می‌کنند بهترین ویژگی‌های هر دودنیا، یعنی وب و اپلیکیشن‌های موبایل را ارائه دهند، به این صورت که در بستر مرورگر اجرا می‌شوند؛ اما رفتاری شبیه به یک اپلیکیشن معمولی دارند.
نمونه‌های تکنولوژی: سرویس ورکرها (Service Workers) و مانیفست‌های وب اپلیکیشن(Web App Manifests)
ویژگی‌ها: نوعی از اپلیکیشن‌های وب که به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند تا روی هر پلتفرمی که از یک مرورگر سازگار با استانداردها استفاده می‌کند، اجرا شوند. این پلتفرم‌ها می‌توانند شامل هر دو نوع دسکتاپ و موبایل باشند. PWAها قابلیت‌هایی همچون دسترسی آفلاین، دریافت نوتیفیکیشن و استفاده از سخت‌افزار دستگاه را ارائه می‌دهند و هدف نهایی آنها رسیدن به تجربة کاربری مشابه با اپلیکیشن‌های Native (مبتنی بر سیستم‌عامل) است.
برنامه‌های ارائه شده از سمت سرور (Server-side rendered (SSR) apps)
رندر سمت سرور (SSR) روشی برای سریع‌تر کردن و بهبود عملکرد اپلیکیشن‌های وب برای موتورهای جستجو است. در این روش، قبل از اینکه صفحه به گوشی یا کامپیوتر شما برسد، روی سرور آماده می‌شود. SSR به‌تنهایی یک نوع اپلیکیشن نیست، بلکه تکنیکی برای بهبود عملکرد اپلیکیشن‌های وب، به‌خصوص برای کاربران موبایل است.
نمونه‌های تکنولوژی: Next.js (for React), Nuxt.js (for Vue.js)
ویژگی‌ها: تکنیک‌هایی برای بهبود عملکرد و سئو (SEO) اپلیکیشن‌های وب با رندر کردن آنها روی سرور قبل از فرستادن به کاربر. این روش اغلب برای ساخت اپلیکیشن‌های وب با عملکرد بالاتر و بهینه‌تر برای سئو استفاده می‌شود.
همه این تکنولوژی‌ها برای ساخت اپلیکیشن مهم بوده و هرکدام از آنها بسته به هدف اپلیکیشن، کاربران آن و بودجه، برای نیازهای خاصی مناسب هستند. چیزی که یک اپلیکیشن را مناسب “موبایل” می‌کند، نحوه عملکرد خوب آن روی دستگاه‌های موبایل است، نه صرفا تکنولوژی‌ای که برای ساخت آن به کار رفته است.
